Liên quan đến vụ 36 container hạt điều mất kiểm soát, ông Thanh cho biết thêm: Hãng tàu COSCO đã nhận được một bộ chứng từ gốc của một container từ người mua đến lấy hàng. Khi người này tới nhận hàng, các cơ quan chức năng đã giữ lại hàng, không giao. Còn bộ chứng từ sau đó được đem đi kiểm tra và xác nhận là thật.

Đây chính là chứng cứ đầu tiên và quan trọng để các cơ quan tố tụng của Việt Nam và Italy khởi động nhanh quy trình điều tra vụ việc lừa đảo giá trị lớn của nhóm người nước ngoài với doanh nghiệp Việt.

Hiệp hội Điều Việt Nam (Vinacas) cũng cho rằng dấu hiệu lừa đảo của các doanh nghiệp nước ngoài ngày càng lộ diện, các chiêu thức trong giao dịch ngân hàng giữa người mua và người bán rất tinh vi. Các bộ chứng từ gốc đã được trả lại theo như phản hồi của ngân hàng bạn, nhưng bằng cách nào đó người mua đã tìm cách lấy chúng thông qua một đầu mối bất kỳ.

Hiện, Hiệp hội vẫn kết hợp với các bên liên quan để hỗ trợ doanh nghiệp. Thương vụ và Đại sứ quán Việt Nam tại Italy sẽ làm việc với các hãng tàu để lấy lại quyền sở hữu các container cho doanh nghiệp Việt.

Đồng thời, Thương vụ sẽ kết nối với các Việt kiều tại Italy có kho xưởng để lưu kho với chi phí rẻ; hỗ trợ tìm kiếm các nhà phân phối uy tín ở châu Âu để bán lại lô hàng ngay sau khi họ nắm quyền kiểm soát.

Hiện nay, các container được cơ quan cảnh sát Italy ra lệnh phong tỏa, không cho bất kỳ ai ra cảng lấy hàng, để doanh nghiệp Việt củng cố chứng cứ nắm lại quyền sở hữu chúng. Nhưng để làm được việc này, bắt buộc doanh nghiệp phải có chứng từ gốc hoặc có phán quyết khẩn cấp của tòa án hay các cơ quan liên quan về quyết định trao trả lại quyền sở hữu cho người bán.

Để nhanh chóng có lại quyền kiểm soát lô hàng, doanh nghiệp cần nhờ luật sư tìm phương án pháp lý hợp lý nhất và đưa các bằng chứng liên quan.

Như vậy, kể từ khi doanh nghiệp báo cáo sự việc về lô hàng container xuất khẩu hạt điều sang Italy có dấu hiệu bị lừa đảo (ngày 5/3), Thương vụ Việt Nam tại Italy đã ngay lập tức đến cảng biển Genova (phía bắc Italy) để xử lý vụ việc. Cùng lúc, Đại sứ quán Việt Nam tại Italy đã gửi Công hàm tới các Bộ Ngoại giao và Hợp tác kinh tế, Bộ Kinh tế Tài chính, các cơ quan cảng biển, hải quan, cảnh sát kinh tài, phòng thương mại khu vực, Hãng vận tải DHL, ngân hàng… để thông báo vụ việc này và phối hợp hỗ trợ.

Đến ngày 8/3, Thương vụ – Đại sứ quán Việt Nam tại Italy mới nhận được công văn của Hiệp hội Điều Việt Nam về việc có gần 10 công ty xuất khẩu Việt Nam đã xuất đi 100 container cho nhóm công ty lừa đảo Italy trị giá cả nghìn tỷ đồng. Ngay lập tức, Thương vụ triển khai, hướng dẫn doanh nghiệp giữ lại ngay các bộ hồ sơ gốc chưa gửi; bộ nào gửi Hãng vận tải DHL rồi, phải yêu cầu gửi trả lại ngay; bộ nào đã bị nhóm người xấu nhận, phải báo chi tiết tên người nhận, thời gian và địa điểm nhận để tìm cách truy vết.

“Đến nay, chỉ còn khoảng 30 container bị mất kiểm soát với bộ chứng từ, trị giá mỗi container khoảng 200.000 USD, tổng cộng khoảng 6 triệu USD, tương đương khoảng 130 tỷ đồng. Như vậy đã giảm nguy cơ thiệt hại lớn từ gần nghìn tỷ đồng xuống còn 130 tỷ đồng”, ông Nguyễn Đức Thanh cho biết.

Tuy nhiên, Thuơng vụ cho rằng vẫn còn nhiều rủi ro liên quan lô hàng 36 container này là phải đòi được chứng từ gốc hoặc phải có phán quyết của các cơ quan Tòa án Italy mới có thể trả lại sở hữu cho người xuất khẩu Việt Nam, bán cho người mua khác.

Thận trọng trong xác minh khách hàng

Từ vụ việc container điều mất kiểm soát này, Tham tán Thương mại Việt Nam tại Italy cho rằng, doanh nghiệp Việt Nam cần thận trọng hơn với các điều khoản của hợp đồng, nhất là điều khoản về thanh toán và cần xác minh đối tác để hiểu hơn về họ. Sau đó, nên liên hệ với Thương vụ, Đại sứ quán Việt Nam tại các nước để được hỗ trợ các vấn đề liên quan đến xuất nhập khẩu trước khi ký hợp đồng.

Trước đây, có nhiều hợp đồng xuất khẩu được ký kết nhưng địa chỉ của doanh nghiệp mua ở Italy là giả mạo, khi đến thực tế nơi đó không có văn phòng hoặc công ty rất nhỏ. Trường hợp những doanh nghiệp không có nhân viên xuất nhập khẩu giỏi ngoại ngữ, nắm chuyên môn ngoại thương, nên thuê nhân sự theo hợp đồng.

Thông thường, các doanh nghiệp xuất khẩu điều làm hồ sơ thanh toán bằng phương thức nhờ thu tiền kèm chứng từ (Documents against Payment – D/P). Đây là hình thức mà bên nhập khẩu chỉ lấy được bộ chứng từ khi đã chuyển vào ngân hàng đủ tiền. Nhưng rủi ro ở đây là bên bán, các doanh nghiệp, thông qua ngân hàng mới khống chế được quyền định đoạt hàng hóa, chứ chưa thực sự khống chế được việc trả tiền của người mua. Ngoài ra, ngân hàng không có nghĩa vụ phải xác minh tính xác thực của bộ chứng từ.

Cùng quan điểm, ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) chia sẻ: Trong thương mại quốc tế, có nhiều phương thức thanh toán khác nhau. Đối với nông sản, phương thức phổ biến hiện nay, đặc biệt trong giao dịch với đối tác châu Âu, là áp dụng phương thức D/P (giao chứng từ rồi nhận tiền). Phương thức này có sự tham gia của ngân hàng người mua và ngân hàng người bán là những cơ quan trung gian giúp để khống chế bộ chứng từ trước khi chuyển cho người bán.

Ông Trần Thanh Hải khuyến cáo, để giảm thiểu rủi ro trong giao dịch quốc tế, bài học đầu tiên là các doanh nghiệp phải quan tâm đến việc xác minh, xác thực khách hàng, kể cả trong trường hợp bạn hàng đã có lần ký hợp đồng và thực hiện giao dịch. Việc xác minh có nhiều kênh, như thông qua các cơ quan thương vụ, các đơn vị tư vấn… tùy theo đặc điểm của từng thị trường.

Bên cạnh đó, doanh nghiệp nên giành quyền chủ động trong soạn thảo hợp đồng. Khi đó, sẽ hiểu rõ nhưng quy định, trách nhiệm, nghĩa vụ của mỗi bên trong hợp đồng cũng như các điều khoản liên quan đến chính sách bồi thường. Nếu có vấn đề xảy ra về tranh chấp pháp lý, cũng sẽ nắm vững quy trình xử lý.

Mặt khác, doanh nghiệp không nên gửi số hiệu các bưu phẩm chuyển phát về chứng từ cho người mua nếu chưa nhận được thanh toán và luôn lưu ý sử dụng phương thức thanh toán với ngân hàng đóng vai trò là trung gian thanh toán và khống chế chứng từ.

Bảo đảm quyền lợi hợp pháp, chính đáng của người dân, doanh nghiệp

Trước đó, ngày 15/3, Văn phòng Chính phủ vừa có Công điện số 1583/CĐ-VPCP truyền đạt ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính về việc xuất khẩu điều sang thị trường châu Âu.

Thủ tướng yêu cầu các Bộ: Công Thương, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Công an, Giao thông vận tải và Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam theo chức năng, nhiệm vụ khẩn trương phối hợp với Hiệp hội Điều Việt Nam và các cơ quan, đơn vị liên quan kiểm tra, làm rõ nguyên nhân để có biện pháp xử lý, hỗ trợ theo thẩm quyền bảo đảm quyền lợi hợp pháp, chính đáng của người dân, doanh nghiệp, phù hợp với quy định của pháp luật trong nước và quốc tế, kịp thời báo cáo Thủ tướng Chính phủ những khó khăn, vướng mắc vượt thẩm quyền.

Theo Chinhphu.vn